این مصاحبه توسط یورونیوز تهیه شده و با اندکی ویرایش، آریاتودی اقدام به بازنشر آن کرده است.
قاسم جومرت توکایف، رسما به عنوان دومین رییس جمهوری قزاقستان سوگند یاد کرده است. وی جایگزین نورسلطان نظربایف شد که در مارچ گذشته (اسفند ۱۳۹۷ شمسی) بعد از سه دهه، از قدرت کناره‌گیری کرد.
بعد از استعفای سلطان نظربایف ۷۸ ساله، قاسم جومرت توکایف به عنوان رییس جمهور موقت قزاقستان انتخاب شد. او سرانجام در انتخابات روز نهم جون سال ۲۰۱۹ میلادی، با کسب ۷۰ درصد آرا رسما رییس جمهور قزاقستان شد.
انتخابات قزاقستان در حالی برگزار شد که این کشور شاهد جدی ترین تظاهرات ضددولتی طی چند سال اخیر بود. معترضان به برگزاری انتخابات خواستار “تحریم” آن شده و ادعا کرده بودند که انتخابات به صورت عادلانه برگزار نشده و نتیجه آن از قبل معلوم بوده است.
یورونیوز با قاسم جومرت توکایف درباره این اعتراضات، رابطه قزاقستان با روسیه و اتحادیه اروپا گفتگو کرده است.
نقض آزادی‌های اساسی در انتخابات ریاست جمهوری نهم جون قزاقستان
سوال اول درباره گزارش سازمان امنیت و همکاری اروپا است. در این گزارش به نقض آزادی‌های اساسی در انتخابات اشاره شده و همچنین گفته شده است که هیچ تضمینی وجود ندارد که شمارش آرا به صورت منصفانه صورت گرفته باشد. آیا قصد دارید در این زمینه تحقیق کنید؟
تمام شرایط برای برگزاری انتخابات آزاد وجود داشت. می‌پذیرم که در برخی از حوزه‌های رای‌گیری تخلفهایی صورت گرفت. البته یک تحلیل و بررسی دقیق انجام خواهد شد و اگر این همه تایید شود، اقدامات سازمانی انجام می گیرد.
تمام دنیا تصاویر اعتراضات را در روز رای گیری دیدند. صدها نفر ازکسانی که معتقد بودند انتخابات غیر دموکراتیک است، دستگیر شدند. موضعتان در مقابل دستگیری معترضان چیست؟
در حال حاضر مشغول بررسی خواسته‌های کسانی هستیم که برای اعتراض به خیابان‌ها آمدند. کار من مطالعه دقیق این خواسته ها و گوش دادن به حرفهای معترضان ست. به نظرم باید بین مردم و مقامات فضای گفتگو برقرار کنیم. به همین منظور هم من یک کمیته اعتماد اجتماعی ایجاد کردم.
اما عده ای هم از این شیوه انتقال قدرت راضی نیستند. آنها هم برای اعتراض به خیابان آمدند.
در مورد انتقال قدرت، تا آنجا که من می‌دانم، شکایات جدی علیه مقامات وجود ندارد، اما واژه “موقت” قابل قبول نیست. من یک مسافر ترانزیت نیستم که منتظر هواپیما یا قطار بعدی است. من رییس جمهور منتخب مردم هستم و بدون استثنا به تمام مردم خدمت خو‌اهم کرد.
“می‌خواهیم مسایل را با گفتگو، و نه در فضای هرج و مرج خیابانی حل کنیم”
می‌دانیم که شما حساب توییتری دارید. شاید در باره دو هشتگ WakeUpKazakhstan یا KazakhSpring شنیده‌اید که اخیرا خیلی معروف شدند. اعتراضات به انتخابات ادامه دارد. به نظرتان این خطر وجود دارد که جنبش اعتراضی در قزاقستان گسترده تر شود؟ در این صورت استراتیژی تان در مقابل معترضان چه خواهد بود؟
استراتژی ما برقراری گفتگو است. جنبش‌هایی که به آن اشاره کردید عمدتا از جوانان خلاق تشکیل شده‌اند. اولویت سیاسی من جذب جوانان به قدرت، برای حل مسایل مهم ملی است. قطعا از نمایندگان تمام این جنبش‌ها دعوت به‌عمل خواهد آمد. در نتیجه می‌توانیم مسایل را در میز گفتگو، و نه در خیابان و در فضای ناآرامی و هرج و مرج حل کنیم.
یعنی اعتراضات خیابانی سرکوب خواهد شد؟
طبعا هر نوع اقدام غیرقانونی متوقف خواهد شد. دفتر دادستان کل بارها نسبت به شورش و برگزاری تجمع غیرقانونی در خیابان هشدار داده است چون باعث مزاحمت برای کسانی خواهد شد که نمی‌خواهند در این تجمع‌ها شرکت کنند. در نتیجه قانونی وضع خواهد شد که طبق آن کسانی که می‌خواهند برای بیان دیدگاه‌های خود به خیابان بیایند، باید با مقامات مربوطه تماس بگیرند و محل خاصی برای تجمع آنها در نظر گرفته خواهد شد.
چه بر سر کسانی خواهد آمد که دستگیر شده‌اند؟
به دادستان کل دستور دادم که این موضوع را به‌طور جدی پیگیری کند. کسانی که تخلفتشان آسیب جدی به امنیت عمومی وارد نکرده است، در اسرع وقت آزاد خواهند شد. به من گفته‌اند که عده‌ای نباید دستگیر می‌شدند و تصادفا بازداشت شده است. قطعا از این افراد عذرخواهی خواهیم کرد و به سرعت آزادشان می‌کنیم. این مشکل حل می‌شود.
با کسانی که می‌گویند انتخابات عادلانه (منصفانه) برگزار نشد، چه کار می‌کنید؟
آنها هم آزاد می‌شوند. چون این نظر شخصی شان است. گرچه من معتقدم که انتخابات عادلانه برگزار شد.
رابطه قزاقستان با روسیه؛ آیا جومرت توکایف به دعوت پوتین به روسیه رفت؟
در چهارم اپریل، دو هفته پس از اینکه رییس‌جمهور موقت شدید، به روسیه سفر کرده و با ولادیمیر پوتین ملاقات کردید. در این سفر از نظربایف هم نقل قول کردید که رابطهٔ بین روسیه و قزاقستان رابطه ای بنیادی است. آیا پوتین شما را دعوت کرد؟ چرا به روسیه رفتید؟ آیا پوتین خواستار ضمانت‌هایی از شما شد؟
اینکه اولین سفر خارجی من به دعوت رییس‌جمهوری روسیه به آن کشور بود، منطقی است. چون مرز بین ما و روسیه طولانی‌ترین مرز بین دو کشور در جهان است و این مرز ما را جدا نمی‌کند بلکه ما را به هم پیوند می‌زند. مذاکرات ما در مسکو پرمحتوا و بسیار خوب بود. بیانیه‌های مشترکی را امضا کردیم. البته طبیعی است که رییس جمهوری روسیه از ما ضمانتی نخواست چون هر دو طرف متوجه هستند که لازم است همکاری‌ها بین دو کشور افزایش یابد. من عمیقا اعتقاد دارم که قزاقستان به روسیه نیاز مطلق دارد، چون روسیه دولت بزرگی است که همسایه قزاقستان است و عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل است. اما روسیه هم بدون قزاقستان وضعیت متفاوتی خواهد داشت.»
“اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری قزاقستان است”
آیندهٔ روابط استراتژیک با اروپا را چطور می‌بینید؟ و این روابط باید بر اساس کدام اصول استوار باشد؟
اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین شریک تجاری قزاقستان است. ارزش مبادلات تجاری ما با اتحادیه اروپا بیش از ۳۳ میلیارد یورو است که بیش از نصف مبادلات تجاری قزاقستان است. بنابراین اهمیت همکاری با اتحادیه اروپا مطلقا روشن است. دونالد توسک، رییس شورای اروپا اخیرا اینجا بود و مذاکرات ما به خوبی برگزار شد. معلوم شد که در کدام زمینه‌های اصلی باید با اتحادیه اروپا همکاری کنیم و از این نظر من به آینده بسیار خوشبین هستم. مهم‌ترین زمینه‌ها، تجارت و همکاری اقتصادی، سرمایه‌گذاری، گفتگو دربارهٔ همکاری استراتیژیک در صحنه بین‌المللی، و بهره‌گیری از تجربه کشورهای پیشرفته اروپا در تحولات سیاسی جامعه است.
اهمیت استراتژیک قزاقستان در جنگ تجاری آمریکا و چین
چین و ایالات متحده امریکا مشغول جنگ تجاری با یکدیگر هستند. قزاقستان در مسیرهای تجارت چین که بخشی از طرح جاده ابریشم است، از موقعیتی استرتیژیک برخوردار است. آیا فکر می‌کنید این جنگ تجاری برای قزاقستان خطر دارد؟
خطرهایی وجود دارد. جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین نگران‌کننده است چون قزاقستان صادرکننده عمده بسیاری از مواد خامی است که چین نیاز دارد. افت قیمت محصولات قزاقستان خطر اصلی است. اما فکر می‌کنیم که دیر یا زود چین و ایالات متحده به توافق خواهند رسید. من با روحیه رهبران و مردم چین آشنا هستم و فکر می‌کنم دو طرف به سازش خواهند رسید.
شما که در روابط با چین متخصص هستید چه توصیه‌ای برای ترامپ دارید؟
چینی‌ها را در مخمصه نیاندازید چون حفظ آبرو از هر چیز دیگر برای چینی‌ها مهم‌تر است.
آيا امکان دارد سیستم حکومت قزاقستان به‌تدریج به سیستم حکومت ایران شبیه شود؟
اولین تصمیم شما این بود که اسم شهر “آستانه” را به “نورسلطان” تغییر دهید. نورسلطان نظربایف تنها رهبری است که ملت قزاقستان تا کنون شناخته است. او لقب “پدر ملت” قزاقستان را دارد و و رهبر حزب حاکم نور اُتان است. این نکات چه اثری بر نحوه کار شما خواهد داشت؟ آیا مرتب با او ملاقات خواهید کرد – می‌شود پیش‌بینی کرد که سیستم حکومت شما به تدریج به سیستم حکومت ایران شبیه شود؟
نورسلطان نظربایف بنیان‌گذار دولت ماست و هم‌چنان در کار سیاست باقی خواهد ماند، من فکر می‌کنم که لازم است در باره مسایل استراتیژیک با او مشورت کنم و بر همین اساس به‌طور مرتب با او ملاقات می‌کنم. خود نورسلطان نظربایف گفته است که در قزاقستان دو مرکز قدرت (قدرت دوگانه) وجود نخواهد داشت و او از قدرت کنار خواهد رفت. اما او به رییس‌جمهور کمک خواهد کرد و این که تا چه زمان به این کار ادامه خواهد داد به خود او بستگی دارد.
چقدر طول کشید که جانشینش را پیشنهاد کند. خبر داشتید که چه می‌گذرد؟
سه سال و نیم پیش به من گفت: تو رییس‌جمهور بعدی خواهی بود. نیاز به زمان داشت، به دنبال لحظه مناسب بودیم»
هیچ شکی هم نداشتید که انتخابش شما خواهید بود؟
شک که همیشه هست. اما من که از بدون هیچ سابقه قبلی وارد کار سیاست نشده بودم، نخست وزیر بودم، سال‌ها وزیر خارجه بودم و حدود ده سال هم رییس سنا بودم. تقریبا سه سال هم ریاست دفتر نمایندگی قزاقستان در مقر سازمان ملل در ژینوا برعهده داشتم. بیشتر مردم در قزاقستان مرا می‌شناسند، در خارج از کشور هم شناخته‌شده هستم.
یادداشت آریاتودی:
انتشار این مصاحبه از آن جهت که قزاقستان یکی از شرکای مهم تجارتی و سیاسی افغانستان به شمار می رود؛ از نظر اداره آریاتودی دارای اهمیت است. هر چند در این مصاحبه به موضوع افغانستان و روابط “آستانه” با “کابل” پرداخته نشده است؛ اما مخاطبین ما این نیاز را در خود احساس می کنند که از وضعیت سیاسی و اجتماعی کشورهای اطراف به ویژه آسیای میانه آگاهی بیشتری داشته باشند.
آریاتودی – بخش گفتگو
