مایک پومپئو در آخرین ساعات حضورش در پست وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که واشنگتن چین را به علت برپایی اردوگاه‌های اجباری و بدرفتاری با مسلمانان اویغور در این کشور، متهم به نسل‌کشی می‌کند.
به گزارش بخش حقوق بشرآریاتودی؛ آقای پومپئو روز سه‌شنبه (30 جدی/دی – 19 جنوری) در توییتر نوشت: «من متقاعد شده‌ام که جمهوری خلق چین در حال نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در سین‌جیانگ و علیه مسلمانان اویغور و اعضای دیگر اقلیت‌های قومی و مذهبی است”.
آنتونی بلینکن، نامزد معرفی شده از سوی جو بایدن برای جایگزینی مایک پومپئو هم گفته است که با این ارزیابی وزارت خارجه موافق است.
گروه‌های حقوق‌بشری می‌گویند که چین حدود یک میلیون مسلمان اویغور را در طول چند سال گذشته به اردوگاه‌های کار اجباری فرستاده و در آنجا عملا زندانی کرده است. بیجینگ با این ادعاها مخالف است و می‌گوید آنچه در ولایت سین‌شیانگ در شرق این کشور در دست اجرا دارد؛ کمپ‌های بازآموزی است که هدفش “پیشگیری از رشد و انسجام افراطی‌گرای” می باشد.
تحقیقات روزنامه نگاران بی بی سی هم نشان داده که در این اردوگاهها اویغورها مجبور به کار اجباری می‌شوند.
تنش با چین یکی از نکات برجسته دولت راست‌گرای دونالد ترامپ و دستگاه دیپلوماسی او بوده است و از جنگ تعرفه‌ها و نزاع اقتصادی گرفته تا مسایل حقوق بشری مربوط به اویغورها، در چهار سال گذشته همواره چین را مورد انتقاد شدید قرار داده است.
با وجود این، تصمیم وزارت خارجه امریکا که آقای پومپئو آن را تنها چند ساعت مانده به ترک وزارت خارجه اعلام کرد؛ بیشتر جنبه نمادین دارد و اقدام قانونی فوری علیه بیجینگ را کلید نمی‌زند.
در همین حال؛ آنتونی بلینکن، وزیرخارجه منتخب جو بایدن که روز سه‌شنبه برای حضور در جلسه بررسی صلاحیت خود برابر سناتورهای کنگره قرار گرفت گفته با آنچه مایک پومپئو عنوان کرده موافق است و در توییتر نوشته است: “این ارزیابی با قضاوت من هم همخوانی دارد”.
ستاد انتخاباتی جو بایدن، ماه اگست گذشته و پیش از پیروزی در انتخابات روز سوم نوامبر هم در بیانیه‌ای اعلام کرده بود از نظر آقای بایدن و مشاورانش اویغورها متحمل “رنج و ظلمی غیرقابل توصیف” هستند که دولت اقتدارگرای چین مسبب آن است.
تاریخ اویغور به بیش از ۴۰۰۰ سال پیش، به دو قوم کشاورز و شکارچی، و سپس به سغدیان ایرانی در زمان هخامنشیان و اشکانیان بر می‌گردد؛ زمانی‌که این منطقه بخشی از شاهنشاهی ایران بود. سغدی یکی از زبان‌های ایرانی بود و از آنجا که سغدیان بر سر راه جاده ابریشم اسکان داشتند، زبان، فرهنگ، آداب و مهارتشان در مدیریت به‌سرعت همراه با بازرگانانی‌که از چین و هند برای تجارت از این جاده عبور می‌کردند، گسترش یافت. سغدیان همراه با سُکاهای ایرانی که بعدها به آن ها پیوستند، نقش مهمی در گسترش فرهنگ و تمدن ایران باستان داشتند.
با فروپاشی سلسله ساسانی و هجوم اعراب به ایران، ترکیب نژادی و فرهنگی منطقه سغدنشین که اکنون به عنوان شین جیانگ شناخته می‌شود، تغییر چندانی نکرد و زبان سغدی ایرانی همچنان ارجحیت خود را نگه داشت.
سعد ابن وقاص، یکی از فرماندهان سپاه اسلام که تا داخل قلمرو چین پیش رفت، تنها پنجاه سال پس از وفات پیامبر اسلام، آیین خود را در این منطقه مستقر کرد و با اسکان اعراب در این منطقه کوشید چهره نژادی آن را نیز عوض کند، اما مهاجرت گسترده ایرانیانی که از هجوم اعراب به این منطقه گریختند، ترکیب نژادی آن را همچنان ایرانی/ سغدی حفظ کرد.
طی سال‌ها این اقوام در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی چین پیشرفتی چشمگیری کردند و خانات محلی خودشان را تشکیل دادند. از اسلام گذشته، بسیاری از آداب و رسوم و اعتقادات ترک‌های آن منطقه همچنان ایرانی ماند، از جمله آیین نوروز که مانند قرقیزها، ازبک‌ها، قزاق‌ها و تاتارهای چین، امروز در میان اویغورها هم جشن گرفته می‌شود. زبان اویغور هنوز آکنده از کلمات پارسی است.
اویغورها در رویارویی با لشکر عظیم چنگیز خان در سال‌های ۱۲۰۶ تا ۱۲۲۷ داوطلبانه تسلیم شدند. پس از چنگیز، قوبیلای قاآن بر این منطقه چیرگی یافت. اویغورها به دلیل فرهنگ برترشان در دربار مغول به جایگاه رفیعی رسیدند و در جنگ‌های آنان برای تسلط بر آسیای میانه نقش مهمی ایفا کردند.
اما بنا به اسناد تاریخی، گروه‌های چشمگیری از مغول‌ها با سقوط خاقان مغولستان در سال‌های پس از ۸۴۰ میلادی به اویغورستان کوچ کردند و در میان ساکنان منطقه به ویژه از نظر نژادی حل شدند.
آریاتودی – بخش حقوق بشر
