رهبر ایران یک روز پس از ترور محسن فخری‌زاده، معاون وزیر دفاع، در پیامی گفته که مسوولان باید اول عاملان و آمران ترور را مجازات کنند و بعد تلاش‌های علمی او را ادامه دهند. در همین حال سازمان ملل و کشورهای اروپایی خواستار حفظ آرامش و خویشتنداری شده‌اند.
به گزارش بخش ایران آریاتودی؛ آیت‌الله علی خامنه‌ای تاکید کرده است: “دو موضوع مهم را همه دست‌اندرکاران باید به جد در دستور کار قرار دهند، نخست پیگیری این جنایت و مجازات قطعی عاملان و آمران آن، و دیگر پیگیری تلاش علمی و فنی شهید در همه بخش‌هایی که وی بدانها اشتغال داشت”.
سایت آقای خامنه‌ای همزمان تصاویر مجید شهریاری استاد فیزیک هسته‌ای را بازنشر کرده که ۱۰ سال پیش در هشتم ماه قوس ۱۳۸۹ ترور شد.
دولت ایران می‌گوید: “نشانه‌های جدی مسوولیت اسراییل” در ترور محسن فخری‌زاده وجود دارد. در متن پیام آقای خامنه‌ای عاملان ترور “مزدوران جنایتکار و شقاوت‌پیشه” خوانده شده‌اند.
حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران هم پیشتر گفته بود که ایران در “دام توطئه” نخواهد افتاد.
رهبر ایران محسن فخری‌زاده را از “عناصر علمی کم‌نظیر” خوانده که جانش را به خاطر تلاش‌های علمی “بزرگ” و “ماندگار” داد. او گفته که “مقام والای شهادت، پاداش الهی” برای آقای فخری‌زاده بوده است.
شماری از چهره‌های تندروی نزدیک به حکومت از انتقام سخن گفته‌اند اما در پیام رهبر ایران فقط به مجازات عاملان و آمران اشاره کوتاه شده است.
آقای خامنه‌ای پس از ترور قاسم سلیمانی در عراق از “انتقام سخت” سخن گفته بود که چند روز بعد حمله موشکی ایران به پایگاه امریکا در عراق نتیجه آن تعبیر شد.
در همین حال کشورهای اروپایی و سازمان ملل متحد به دنبال فرونشاندن تنش هستند.
آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواهان خویشتن داری و پرهیز از هرگونه اقدامی شده که به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر می‌شود.
اتحادیه اروپا هم با محکوم کردن این ترور خواستار حفظ آرامش شده است. سخنگوی وزارت خارجه آلمان هم در پیامی جداگانه از همه طرف‌ها خواسته که خویشتنداری نشان دهند تا شرایط وخیم نشود.
رویترز به نقل از رسانه‌های اسراییلی گزارش داده که سفارتخانه‌های این کشور در حالت هشدار و آماده‌باش هستند.
”غیرقانونی و تحریک آمیز ”
برنی سندرز، سناتور مستقل کنگره امریکا سوءقصد به جان محسن فخری زاده، معاون وزارت دفاع و از مدیران صنعت هسته ای ایران را محکوم کرده است.
سناتور سندرز عصر شنبه در واکنش به ترور آقای فخری زاده، این کار را غیرقانونی و تحریک آمیز نامید.
آقای سندرز در توییتر نوشت: “ترور محسن فخری زاده نابخردانه، تحریک آمیز و غیرقانونی بود. در حالی که دولت جدیدی در امریکا به روی کار می آید، این کار به طور مشخص با هدف ضربه زدن به دیپلوماسی بین امریکا و ایران صورت گرفته است. نباید بگذاریم که چنین شود”.
آقای سندرز در ادامه نوشت: ”بهترین راه پیش رو، دیپلماسی است نه کشتار”.
سناتور سندرز در حالی این سخنان را توییت کرد که جو بایدن، رییس جمهوری منتخب امریکا و تیم سیاست خارجی او هنوز در این باره واکنش نشان نداده اند.
پیش از این نیز کریس مورفی، سناتور دموکرات، سوءقصد به جان محسن فخری زاده را برای امنیت امریکا و اسراییل مضر دانسته بود.
آقای مورفی که عضو کمیته روابط خارجی مجلس سناست، روز گذشته در توییتر نوشت: ”اگر هدف اولیه کشتن آقای فخری زاده مشکل تر کردن بازگشت به توافق هسته ای با ایران باشد، باید گفت این ترور امریکا، اسراییل یا جهان را امن تر نکرده است”.
جان برنان از روسای پیشین سازمان اطلاعات مرکزی امریکا، سیا، هم کشتن آقای فخری زاده را ”غیرقانونی ” نامیده و نسبت به خطر به راه افتادن دور تازه ای از مناقشات منطقه ای هشدار داده است.
این سخنان با واکنش تند تد کروز، سناتور جمهوری خواه همراه شد که آقای برنان را به جانبداری از تندرویانی متهم کرد که شعار مرگ بر امریکا سر می دهند و از اسراییل انتقاد می کنند
روحانی: در دام توطئه نمی‌افتیم
با وجود فشار افراد تندرو برای انتقام، علاوه بر رهبر ایران، رییس جمهوری هم با احتیاط واکنش نشان داده است.
حسن روحانی گفته است کشورش “شجاع‌تر” و “غیورتر” از آن است که ترور محسن فخری‌زاده را “بی پاسخ” بگذارد اما “در موقع مناسب” پاسخ این ترور داده خواهد شد.
پیشتر دولت ایران در نامه به دبیرکل سازمان ملل متحد، به امریکا و اسراییل برای انجام هر گونه اقدامی علیه جمهوری اسلامی در مدت زمان باقی مانده از دولت دونالد ترامپ، هشدار داد.
آقای روحانی روز شنبه (8 قوس) گفته است این ترور نشان می‌دهد “دشمنان ما در هفته‌های پراضطرابی هستند، هفته‌هایی که احساس می‌کنند دوران فشار آنها کم می‌شود و شرایط جهانی تغییر می‌کند و برای آنها این چند هفته مهم است که حداکثر استفاده را از این روزها ببرند.”
اشاره آقای روحانی به پایان یافتن دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است که از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش، فشار کم‌سابقه‌ای علیه حکومت ایران وارد کرده است.
اخیرا روزنامه نیویورک‌تایمز گفت دونالد ترامپ امکان حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را بررسی کرده اما چند مشاور و مقام ارشد دولت او را از این حمله منصرف کرده و هشدار داده‌اند که چنین اقدامی می‌تواند باعث بروز درگیری وسیعی آن هم در هفته‌های پایانی دولت ترامپ شود.
آقای روحانی گفته است “ملت ایران هوشمندتر و حکیم‌تر از آنند که در دام توطئه صهیونیست‌ها بیفتند. آنها در فکر ایجاد یک آشوب و بلوا هستند. بدانند ما دست آنها را از پیش خواندیم و آنها موفق نخواهند شد به اهداف خبیثانه خودشان دست پیدا کنند.”
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نامه‌ای به دبیرکل این سازمان و شورای امنیت، گفت “نشانه‌های جدی” در باره “مسوولیت” اسرائیل در ترور محسن فخری زاده وجود دارد و خواهان محکوم کردن این ترور شده است.
دولت ایران هنوز در این باره توضیح بیشتری نداده است.
پیامدهای احتمالی ترور محسن فخری‌زاده چیست؟
ترور فخری‌زاده؛ عامل ترور به دنبال چیست؟
کیوان حسینی، بی بی سی
این که ترور محسن فخری‌زاده تاثیری بر روی برنامه هسته‌ای ایران دارد یا نه، بیشتر با گمانه‌زنی در آمیخته است. اسراییل می‌گوید او مسوول یک برنامه تسلیحات هسته‌ای بوده است. حتا اگر این ادعا درست باشد، احتمال اینکه ترور یک نفر این برنامه را از کار بیاندازد، بسیار کم است.
اما برای طراح این ترور – که به نوشته نیویارک تایمز، دولت اسراییل است – چنین عملیاتی می‌تواند نتایج دیگری داشته باشد. زمان ترور و تحولات سیاسی اخیر، به ویژه شکست دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا، نشان می‌دهند که احتمالا نتایجی فراتر از ضربه زدن به برنامه هسته‌ای ایران برای اسراییل اهمیت داشته است.
احتمالا کلیدی‌ترین هدف از انجام این ترور در این روزها، ضربه‌زدن به احتمال احیای دوباره برجام است؛ توافقی که با بازگشت جو بایدن به کاخ سفید بار دیگر به اولویت اصلی دولت امریکا برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای در ایران تبدیل خواهد شد. اسراییل به موفقیت این توافق در درازمدت بدبین است.
واکنش احتمالی ایران (از جمله اقداماتی از سوی گروههای نیابتی و شبه‌نظامیانی مانند حزب‌الله لبنان) کار را برای دولت بایدن بسیار دشوار خواهد کرد. همزمان بی‌نتیجه ماندن اعتراض‌های دیپلوماتیک و تلاش‌های سیاسی جمهوری اسلامی در عرصه بین‌المللی برای محکوم کردن اسراییل، به فضای بدبینی میان سران جمهوری اسلامی و قدرت‌های غربی دامن خواهد زد.
آیت‌الله خامنه‌ای و همفکران تندرویش در سپاه پاسداران همچنان در حال بازی کردن نقش پولیس بد هستند و بی‌وقفه انتقادهایی علیه امریکا و اروپا بیان می‌کنند. ضمن اینکه سال ۲۰۲۰ هیچ شباهتی به سال ۲۰۱۵ ندارد و در این مدت حوادث مهم بسیاری مانند ترور قاسم سلیمانی در عراق یا حمله بزرگ به تاسیسات نفتی آرامکو رخ داده‌اند.
با چنین پیش‌زمینه‌ای، جو بایدن از همان نخستین روز با پشته‌ای از مشکلات جدید برای مهار ایران روبه‌رو خواهد بود. فضای مسمومی که چنین تروری به وجود می‌آورد، آخرین چیزی است که دیپلوماتهای هوادار برجام در تهران و واشنگتن به آن نیاز دارند.
به جز این هدف اصلی، شکل و پیش‌زمینه ترور نیز بر چهره منطقهای ایران اثر منفی قابل توجهی می‌گذارد. بی‌پاسخ گذاشتن چنین حمله‌ای به دلیل نزدیکی به قدرت رسیدن جو بایدن، اگرچه می‌تواند ابتکاری سودآور و عاقلانه برای تهران توصیف شود، اما در عین حال سطح قدرت جمهوری اسلامی را نیز به دیگر بازیگران یادآوری خواهد کرد.
بی‌پاسخ گذاشتن چنین حمله‌ای – با هر استدلالی، از جمله نیافتادن در دام دشمن – در نهایت نشانه‌ای است از محدودیت‌های حال حاضر جمهوری اسلامی ایران؛ محدودیت‌هایی که ایران را مجبور می‌کند در مقابل اقدام تحقیر‌آمیز رقیب دندان روی جگر بگذارد.
در واقع جایگاه بازیگران منطقهای در سلسله مراتب قدرت، از لحظاتی چون امروز بسیار اثر می‌گیرند. به ویژه که بر تعداد چنین حوادثی – ترور دانشمندان هسته‌ای یا سرقت اسناد اطلاعاتی بسیار حساس و … – در سال‌های اخیر افزوده شده و جمهوری اسلامی هرگز نتوانسته به آنها پاسخ بدهد
چرا محسن فخری‌زاده ترور شد؟
تحلیلی از پل آدامز، گزارشگر دیپلوماتیک بی‌بی‌سی
به عنوان رییس مرکز تحقیقات و نوآوری وزارت دفاع، فخری‌زاده قطعا یک عامل کلیدی بود. به همین دلیل هم بینامین نتانیاهو دو سال پیش هشدار داده بودکه “نام او را به خاطر بیاورید.”
از زمانی که ایران نقض تعهدات خود در توافقنامه سال ۲۰۱۵ یا برجام را آغاز کرد، به سرعت در این مسیر پیشروی کرده، ذخیره‌ای از اورانیوم غنی شده با خلوص پایین ایجاد کرد و به غنی‌سازی در خلوصی بالاتر از آنجا که توافقنامه مجاز دانسته، مبادرت ورزیده است. مقامات ایرانی همواره گفته‌اند که این اقدامات بازگشت‌پذیر است اما دشوار بتوان نتیجه به دست آمده از تحقیقات را از میان برد.
علی اصغر سلطانیه، نماینده سابق ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیرا گفت که “ما نمی‌توانیم به عقب برگردیم.”
اگر همانگونه که اسراییل گفته، محسن فخری‌زاده عاملی کلیدی در این برنامه بود، مرگ او می‌تواند نشانگر تلاش کسانی برای متوقف کردن روند پیشروی ایران محسوب شود.
در حالیکه جو بایدن، رییس جمهوری منتخب امریکا از بازگشت کشورش به توافق با ایران سخن گفته، هدف از ترور فخری‌زاده می تواند پیچیده‌تر کردن روند مذاکرات بعدی باشد.
محسن فخری‌زاده، رییس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع ایران بعد از ظهر روز گذشته ۷ قوس، در یکی از خیابان‌های آبسرد در نزدیکی شهر تهران ترور شد. هنوز آمار تلفات این حمله مشخص نیست و آمارهای ضد و نقیضی در این باره منتشر شده است.
در نامه نمایندگی ایران در سازمان ملل آمده که این کشور حق خود را برای “انجام اقدام‌های لازم برای دفاع از مردم و تضمین منافع خود محفوظ می‌داند.”
مقام‌های جمهوری اسلامی واکنش تندی نسبت به ترور آقای فخری زاده نشان داده و انگشت اتهام را به سوی اسرائیل گرفته‌اند.
دولت اسراییل تاکنون از اظهارنظر در باره این ترور خودداری کرده است.
حسن روحانی در پیامی گفته است این ترور، “عزم دانشمندان ایران را مصمم‌تر خواهد کرد”. آقای روحانی، “دستان پلید استکبار جهانی با مزدوری رژیم غاصب صهیونیستی” را مسئول این ترور دانسته است.
امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران بر فعالیت‌های “علمی” و “دفاعی” آقای فخری‌زاده تاکید کرده و گفته که کارهای او در راستای دفاع از جان انسان‌ها بوده نه توسعه تسلیحات هسته‌ای که ایران به فتوای رهبر جمهوری اسلامی “حرام” می‌داند.
او گفته است که “رسانه‌های حامی تروریسم، به عمد جایگاه و اقدامات شهیدفخری‌زاده را نادیده می‌گیرند که چگونه دفاع از جان انسان‌ها، چه در برابر تهاجم نظامی بیگانگان چه در برابر تهاجم یک بیماری و ویروس، در اولویت به‌کارگیری دانش از سوی این شهید بوده است.”
شماری از مقام‌های نظامی و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم اسراییل را به دست داشتن در ترور آقای فخری زاده که او را از “چهره‌های موثر” حوزه دفاعی و مدیر پدافند هسته‌ای خوانده‌اند، متهم کرده‌اند.
هنوز مشخص نیست مهاجمان این حمله چند نفر بودند و از سرنوشت آنها هم اطلاعی در دست نیست.
وزیر اطلاعات ایران می‌گوید ماموران این وزارتخانه به دنبال شناسایی عوامل این ترور هستند. محمود علوی، گفته است این وزارتخانه شناسایی “عناصر خودفروخته” را آغاز کرده است.
امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران در تلویزیون این کشور گفت موتر آقای فخری زاده در اطراف تهران مورد هدف قرار گرفت. آقای حاتمی گفته است موتر آقای فخری‌زاده در ابتدا هدف تیراندازی قرار گرفته سپس یک موتر نیسان حامل مواد منفجره منفجر شده و همزمان تیراندازی هم می‌شود.
حسین علایی، از فرماندهان سابق سپاه پاسداران “ضعف” سیستم امنیتی را عامل حملاتی از این دست در خاک ایران دانسته و از عمق نفوذ اسراییل در ایران ابراز نگرانی کرده است.
آریاتودی – بخش ایران
